بارداری خارج از رحم چیست؟ نشانه ها و درمان آن

یک تخمک بارور شدهی خارج از رحم ، بارداری خارج از رحم خوانده می شود. یکی از هر 50 بارداری، بارداری خارج از رحم می باشد. هیچ راه حلی برای این گونه بارداری (به معنای واقعی ” خارج از محل”) و انتقال آن به داخل رحم وجود ندارد.

همیشه ریسک این نوع بارداری وجود دارد، بارداری خارج از رحم می تواند برای هر کسی اتفاق بیافتد. و چون خطرناک است، خیلی مهم می باشد که هر چه زودتر متوجه شده و تحت درمان قرار بگیرد.

بارداری خارج از رحم چگونه اتفاق می‌افتد؟

بعد از لقاح و شروع رشد جنین، تخمکِ بارور شده در درون لوله رحم به طرف رحم حرکت می کند. اگر لوله ها گرفته باشد و یا مانعی در راه تخمک باشد تخمک قبل رسیدن به رحم شما در همان لوله ها شروع به رشد می کند.

چون اکثرا” در این بارداری ها تخمک در درون لوله ها رشد می کند، بارداریِ “لوله های رحمی” نامیده شده. ولی بعضی اوقات هم، تخمک در تخمدان، گردنِ رحم و یا مستقیما در شکم و یا حتی در قسمت پایینی بدن شروع به رشد می کند. و حتی بعضی اوقات ممکن است یک تخمک در رحم و دیگری در لوله ها و یا جای دیگری بارور شوند. که به این نوع بارداری، بارداریِ هِتِروتوپیک (رشد در جای غیر معمول) گفته می شود و بسیار هم نادر است. این اتفاق فقط برای 1 نفر در هر 4000 نفر اتفاق می افتد.

اگر یک بارداری خارج از رحم زود تشخیص داده نشود و جنین به رشد خود ادامه دهد ممکن است تا زمانی که لوله ها دچار پارگی شوند، به رشد خود ادامه داده و درنتیجه فرد با دردِ شدید شکمی و خونریزی مواجه شود. این اتفاق می تواند صدمات دائمی به لوله ها وارد کند و یا حتی باعث از دست دادنِ لوله های رحمی گردد. و اگر خونریزی داخلیِ شدیدی داشته باشد و به خوبی درمان نشود، حتی ممکن است به مرگ هم منجر شود. به همین دلیل درمان در ماه هایِ اولیه، و بدنبال آن مراقبت های ویژه بسیار مهم میباشند.

عوامل خطر حاملگی خارج از رحم

بارداری خارج از رحم را هر خانمی می تواند تجربه کند، حتی اگر هیچ عاملی هم برای ریسک نباشد. اگر چه در بعضی خانمها ریسک بالاتری برای دچار شدن به این مشکل وجود دارد، ولو اینکه معمولی ترین عاملِ ریسک، داشتن مشکل یا عمل جراحی است که رویِ لوله های رحمی تاثیر گذاشته باشد. عواملی مثل:

یک جراحی لوله های فالوپ برای اصلاح مشکل معکوس بستن لوله (عقیم سازی جراحی ): در این صورت خطر بیشتری وجود دارد که شما دچار این مشکل گردید. ( البته این ریسک برای شما در هر جراحیِ کوچک تر و یا مشابه وجود دارد) و یا در موارد بسیار نادر خانمی بعد از بستن لوله باردار شود، که در این صورت شانسِ بارداریِ خارج از رحم 25 تا 50 درصد می باشد.
اگر یک بارداری خارج از رحم اتفاق بیافتد، شانس این که بارداری بعدی نیز خارج از رحم باشد 1به 10 است. اگر شما دو یا چند بارداریِ خارج از رحم داشته اید امکان بوجود آمدن دوباره آن 1 به 4 است .
وجود یک نوع عفونت در دستگاه تناسلی ( بیماری التهابی لگن ، یا پی آی دی ). پی آی دی اغلب از درمان نشدن یک عفونت جنسی بوجود می آید (STI)، مثل سوزاک یا کلامیدیا. که گاهی هیچگونه نشانه ای نیز ندارند، به هر حال داشتن هر کدام از این بیماریها ریسک بارداری خارج از رحم را بالاتر می برد، حتی اگر شما فکرِ داشتن پی ای دی را هم نمی کردید.
داشتن شرکای متعدد جنسی نیز ریسک را بالا می برد، زیرا امکان وجود بیماری STI ,PID را بیشتر می کند.
مشکلِ لقاح. این مشکل معمولا به خاطرِ لوله هایِ رحمیِ آسیب دیده پیش می آید و اگر در زمان درمان آن باردار شوید شانس بالاتری وجود دارد که بارداری از نوعِ بارداریِ خارج از رحم باشد.
مادری که در زمان بارداریِ شما از داروی مبارزه با مواد مخدرِ DES استفاده کرده باشد ممکن است باعث بوجود آمدن این مشکل شود، و یا غیر طبیعی بودن لوله ها یا رحم، ریسک این نوع بار داری را بیشتر می کنند.(نکته : مواد مخدر DES در آمریکا از تاریخ 1971 ممنوع شده اند اما ممکن است هنوز در سایر کشور ها موجود باشند. اگر سن شما سی سال یا بیشتر می باشد و در کشورِ دیگری زندگی می کنید و یا مادر تان زمانی که شما را حامله بوده در کشور دیگری زندگی می کرده، جویا شوید که آیا از داروی دِس استفاده کرده است یا نه)
یک بیماری ژنیتک به نام آندومتریوز ممکن است به لوله های فالوپ صدمه زده و ریسک بارداریِ خارج از رحم را بالا ببرد.

خانم هایی که سِنِشان 35 یا بالاتر بوده و باردار می شوند، ریسک بارداریِ خارج از رحم نیز برایِشان بیشتر میـباشد. این موضوع بستگی به تغییرات لوله ها و سلامت آنها در این سن دارد. ابتلا به بیماری پی آی دی و عفونتِ طولانی مدت و مکرر به خانم ها صدمه زده و شانس آنها را برای داشتن بارداری خارج از رحم بیشتر میکند.

اگر در هنگامِ استفاده از آی یو دی برای جلوگیری، باردار شوید (که غیر معمول است) شانس داشتن این نوع بارداری از معمول بیشتر میشود، آی یو دی باعث بارداری خارج از رحم نیست- این وسیله فقط از رشد جنین در رحم جلوگیری می کند. و البته، در زمان استفاده از آی یو دی برای جلوگیری، شانس شما از مردم عادی برای داشتن این نوع بارداری کمتر است. و استفاده از آن نیز دلیلی برای افزایش شانس شما در داشتن چنین بارداری نخواهد بود.

اگر سیگاری باشید هم ریسک داشتن این بارداری در شما بیشتر می شود. تئوری نیز وجود دارد که اعتقاد دارد سیگار در کارِ لوله ها اختلال ایجاد می کند. یکسری تحقیقاتی هم وجود دارند که احتمالِ این نوع بارداری را در زمان استفاده از قرص ضد بارداریِ هورمونی پروژسترون بیشتر می دانند.

نشانه های بارداری خارج از رحم چیست؟

علائم در روزهای اولیه شروع می شوند و در هر شخص نیز متفاوت هستند. البته ممکن است تا زمانی که لوله ها پاره شوند اصلا علامتی هم نداشته باشد.

شما ممکن است یک ماه عادت ماهیانه نشوید و علائمِ بارداری را هم احساس کنید- مثل تهوع، دردِ سینه ها و خستگی ،(اگر یک تست خانگی هم بگیرید احتمال اینکه جواب مثبت باشد وجود دارد) در ابتدا شما ممکن است علائمی مانند حساسیت، شکم درد و خونریزی از واژن را به صورتِ بسیار کم و سبک تجربه نمایید.

گاهی اوقات این نوع بارداری در زمانی که برای اولین بار به دیدن پزشک می روید و در زمان معاینه‌ی شکم یا لگن احساسِ درد می کنید و یا پزشک یک توده احساس میکند، تشخیص داده می شود. یا حتی ممکن است در زمان اولین سونوگرافیِ سه ماهه اول که بدلیل دیگری انجام شده تشخیص داده شود.

شما باید هر گونه علامتی را که حس می کنید جدی بگیرید، تا از هر گونه پارگی و حالتِ اوژانسی جلوگیری شود. بسیار مهم است که هرگونه مسئله ای زود تشخیص و مورد درمان قرار بگیرد.

موارد مراجعه ی سریع به پزشک:

درد شکمی یا لگنی یا حساسیت. که ممکن است در روز های اولیه، ناگهانی، ادامه دار و شدید بوده و یا ملایم و متناوب باشد. شاید زمانی که حرکت می کنید، خم و راست می شوید و یا سرفه می کنید، شدیدتر شود. و یا شاید فقط در یک طرفِ بدنِتان آنرا احساس کنید، ولی درد ممکن است در هر جای تخمدان و یا رحم باشد. ممکن است کم و زیاد شود، و ممکن است سرگیجه و تهوع هم داشته باشید.
لکه بینی و یا خونریزیِ واژنال، اگر تست بارداری شما مثبت بوده باشد. شاید شبیه به اوایل عادت ماهیانه باشد. و خون ممکن است قرمز و یا قهوه ای بنظر برسد، مثل رنگ خون خشک، و امکان دارد متناوب و یا مداوم و یا کم و زیاد شود.
احساس درد در کتف داشتن، دل درد و خونریزی ممکن است نشانه خیلی چیزها باشند ولی درد در کتف، بخصوص در زمان دراز کشیدن، نشانه‌ی بارداری خارج از رحم است، و بسیار مهم است که به سرعت تحت درمان قرار بگیرید. دلیلَش هم درد خونریزی داخلی ای است که اعصاب کتف شما را تحت تاثیر قرار داده است.
اگر پارگی در لوله ها اتفاق بیافتد، ممکن است علائمِ یک شوک در شما ظاهر شوند. علائمی مثلِ کم و زیاد شدن تپش قلب، رنگ پریده گی، سرگیجه و یا از حال رفتن. در این صورت به سرعت با اورژانس تماس بگیرید.

بسیار مهم است که اگر دارایِ ریسک بالای بارداریِ خارج از رحم می باشید، بخصوص اگر از آیو دی استفاده میکنید و یا عمل بستن لوله را انجام داده اید و باز هم باردار شده اید، و یا جراحی های دیگر و یا بارداری خارج از رحمِ دیگری تجربه کرده اید و یا پی آی دی داشته اید، به سرعت تحت مراقبت های ویژه قرار بگیرید.

اگر تحت درمان ناباروری قرار دارید و حامله شده اید پزشک شما حتما شما را تحت نظر خواهد داشت اما اگر هر گونه شکی به بارداری خارج از رحم دارید به سرعت او را در جریان قرار دهید.

تشخیص بارداری خارج از رحم

تشخیص بارداری خارج از رحم شاید سخت باشد. اگر شما علامتی دیدید، پزشک شما با یک سونوگرافی و آزمایش خون، کار تشخیص آن را شروع خواهد کرد.

پزشک شما آزمایش خون را برای تعیین سطح هورمون بارداری و” گنادو تروبین” جفتی انجام خواهد داد (hCG). که اگر به اندازه کافی بالا باشد که بارداری را نشان دهد ولی نه به اندازه ای که باید باشد، بارداری احتمالا از نوعِ خارج از رحم خواهد بود. اگر خونریزی ندارید و هنوز دلیل کافی برای حتمی بودنِ تشخیصِ بارداریِ خارج از رحم هم وجود ندارد، آزمایش را دو سه روز بعد دوباره تکرار می کنند. و اگر hCG شما به اندازهی لازم بالا نرفته بود، شانس بارداری خارج از رحم و یا ریسک سقط جنین بیشتر خواهد بود.
در سونوگرافی، سونوگراف به دقت لوله ها و رحم شما را مورد معاینه قرار خواهد داد. اگر یک جنین در لوله فالوپ ببیند صد در صد یک بارداریِ خارج از رحم است. اما در بیشتر موارد جنین در همان روز های اول خواهد مُرد و بسیار کوچکتر از آن خواهد بود که سونوگراف بتواند آن راتشخیص دهد. اما ممکن است بتواند تورم در لوله و تجمع خون و باقی مانده هایِ بافت جنین را تشخیص دهد.

همچنین سونوگراف برای تشخیص جنین در رحم هم دقت خواهد کرد. اگر تست حاملگی شما مثبت بوده باشد اما نتوان جنین ( و یا اثری از جنین) را دید، بارداری ممکن است خارج از رحم باشد– اما امکان دارد که بارداری در مراحله اولیه هم باشد و یا اینکه جنین سقط شده باشد. تا زمانی که درد ندارید پزشک به طور مداوم با مراقبت ویژه و تست هورمونی و سونوگرافی برای دیدن علائم و شواهدِ لازم صبر خواهد کرد تا از این نوع بارداری اطمینان حاصل نماید.

اگر هنوز علائم کافی برای سقط جنین و یا بارداریِ خارج از رحم نبود، ممکن است برای چک کردن و برداشتن باقی ماندهی بافت از رحم، یک کورتاژ(D&C) انجام دهند. و یا با جراحیِ لاپاروسکوپی و یک برشِ کوچک، یک دوربین بسیار کوچک را دورن لولهی رحمِ شما جاسازی کنند.

درمان حاملگی خارج از رحم با داروی متوتِرِکسات

بستگی به بزرگی و کوچکی جنین و علائم و روش های موجود دارد. اگر مشخص است که بارداری خارج از رحم است و جنین کوچک می باشد، به شما داروی متوتِرِکسات داده خواهد شد. این دارو تزریقی بوده و از طریق خون به جنین رسیده و تجمع خون و رشد سلول و رشد جفت را متوقف خواهد نمود. (و در طی زمان جنینِ کوچک در بدن شما جذب خواهد شد)

در طول درمان و عملکردِ دارو، شما شاید درد، فشار، تهوع و اسهال داشته باشید. باید از مصرف الکل، داروهای ضد التهابیِ غیر استروئیدی( NSAIDS) –مثل ایبوپروفن، اسپرین ،ناپرواکسین- و هر گونه مولتی ویتامین یا مکمل هایی که حاوی اسید فولیک هستند خوداری کنید . همچنین باید از داشتن فعالیت جنسی، نور خورشید و فعالیتِ شدید نیز خوداری نمایید.

بعد از آن شما باید تعدادی تست خون برای اندازه گیری (hCG) انجام دهید تا مشخص گردد که جنین بطور کامل برداشته شده است. این تست ها ادامه خواهد داشت تا اندازه‌ی آن به صفر برسد که معمولا تا چند هفته طول می کشد.

هر گونه علامتی از پارگی ( مثل دردِ ادامه دار رحم، درد کتف و یا خونریزی شدید ) و یا علائمی از شوک ( مثل ضعف، تپش قلب، رنگ پریدگی و سرگیجه و یا غش کردن ) در این دوره را حتما به اورژانس خبر دهید.

اگر زمان استفاده از متوترکسات گذشته باشد، درد مداوم و خونریزیِ داخلی دارید، یا به نوزاد شیر می دهید و یا شرایط خاصی دارید که استفاده از دارو برای شما مناسب نیست، به جراحی نیاز خواهید داشت( اگر خونریزیِ شما زیاد باشد شاید به تزریق خون نیز نیاز داشته باشید.)

در درمان بوسیله‌ی دارو، نیاز است که چند مرتبه تست خون انجام دهید تا اندازه‌ی hCG مشخص گردد و مطمئن شوند که از جنین بافتی باقی نمانده باشد و تست ها تا به دست آوردنِ اطمئنانِ کامل نیز ادامه خواهند داشت که چند هفته ای به طول می انجامد.

درمان حاملگی خارج از رحم با لاپروسکوپی

اگر شرایط شما ثابت باشد و جنین هم به اندازه‌ی کافی کوچک باشد، برای برداشتِ آن از جراحی لاپروسکوپی استفاده می کنند. پزشک زنان می تواند با استفاده از یک دستگاه بسیار ریز و یک دوربین، درونِ لوله های شما را دیده و جنین یا بافتی که باقی مانده است را بردارد. ( با این حال اگر صدمه در لوله ها و یا خونریزی زیاد باشد شاید لازم باشد که لوله را نیز بردارند.)

لاپروسکوپی به بیهوشی کامل و دستگاه های مخصوص و یک جراح با تجربه در این حیطه نیاز دارد، شما نیز به یک هفته استراحت برای بدست آوردن سلامت خود نیاز خواهید داشت. در بعضی مواقع – برای مثال اگر باقی مانده‌ی بافت گسترده و بزرگ باشد و خونریزی زیاد – لاپروسکوپی جواب گو نخواهد بود و به یک جراحیِ رحم احتیاج خواهید داشت.

بطور کامل بیهوش می شوید و یک پزشک جراح زنان رحمِ شما را باز کرده و بافت های باقی مانده را به طور کامل خارج خواهد کرد (مانند جراحی لاپروسکوپی، اگر لوله های شما صدمه دیده باشند باید برداشته شوند، بستگی به شرایط دارد.)

نکته : اگر RH شما منفی است شما به یک تزریق ایمنی RH بعد از درمانِ بارداری خارج از رحم نیز نیاز دارید (مگر اینکه RH پدر بچه هم منفی باشد.)

آیا می توان بعد از یک بارداری خارج از رحم یک حاملگی موفق داشت؟

بله. هر چه زودتر بارداریِ خارج از رحم را پایان دهید، صدمه‌ی کمتری به لوله های شما وارد شده و شانس شما برای داشتن یک بارداریِ سالم در آینده بیشتر خواهد شد. حتی اگر یکی از لوله های فالوپِ خود را هم از دست بدهید می توانید به راحتی بدون کمک داروهایِ باروری باردار شوید، البته اگر لوله‌ی دیگر سالم باشد.

البته اگر اولین بارداریِ خارج از رحم شما به خاطر آسیب دیدگیِ لوله که نتیجه‌ی عفونت، بستن لوله ها و یا DES بوده باشد، احتمالِ آسیب دیدگیِ لولهی دیگر نیز وجود دارد. این موضوع می تواند شانس شما را برای حاملگی کمتر و برایِ بارداری خارج از رحمِ دوباره بیشتر نماید.

اگر شما نمی توانید بدلیل آسیب دیدِگیِ لوله فالوپ بطور طبیعی باردار شوید، می توانید یک کاندیدایِ مناسبِ برای روش هایِ درمانِ باروری مثل لقاح آزمایشگاهی (IVF) باشید.

چطور می توان با احساس از دست دادن کنار آمد؟

شما ممکن است به خاطر این تجربه احساس سرخوردگی و ناراحتی کنید. شما یک حاملگی را از دست دادهاید، و ممکن است امکان بارداریِ دوبارهی شما سخت باشد. و احتمالا در راه بدست آوردن سلامتِ دوبارهی خودتان هستید، بالا و پایین رفتن هورمونها نیز شما را خسته و بی حس کرده و درنتیجه احساس ضربه پذیری و افسردگی میکنید.

قبل از اینکه برای بارداری بعدی اقدام کنید به زمان نیاز دارید تا از نظر فیزیکی و روانی به آرامش برسید. بیشترِ پزشکان پیشنهاد می کنند که حداقل سه ماه صبر کنید تا بدن شما از صدمات جراحی بهبود پیدا کند.(ریسک یک بارداری خارج از رحم در این زمان نیز بالاتر است) ممکن است در این زمان برای بارداری مشتاق باشید، یا ممکن است وحشت زده و محتاط شده باشید.

همسر شما هم احتمالا احساس ناراحتی و درماندگی می کند و نمی داند که چطور احساسات خود را نشان دهد و یا چطور از شما حمایت نماید. این تجربه ممکن است شما را به هم نزدیک تر و یا رابطه شما را آسیب پذیرتر نماید. در مورد مشاوره گرفتن فکر کنید. این کار به شما کمک می کند تا به آرامش برسید ( اگر هم کسی را سراغ ندارید از پزشکتان راهنمایی بخواهید).

کانال بارداری تلگرام ما را دنبال کنید. همچنین در اینستگرام ، اکانت ninikadeh را دنبال کنید تا از آخرین اطلاعات در این حوزه، مطلع گردید.